منظور از سیستم و تفکر سیستمی چیست؟
برای این که بهتر متوجه بشویم سیستم چیست و تفکر سیستمی به چه معناست، بهتر است از جایی شروع کنیم که هنوز سیستم وجود ندارد!
شخصی را تصور کنید که در بیابان قدم می‌زند و سنگ کوچکی را پیش پای خود می‌بیند. برای سرگرمی، لگدی به سنگ می‌زند و سنگ چند متر آن‌طرف‌تر بر زمین می‌افتد. همه چیز تمام شد و بیابان در همان وضعیت قرار میگیرد که از قبل بوده است، فقط جای یک سنگ در آن فرق دارد و احتمالاً تا روزی که زمین و زمینیان هستند، هیچ کس متوجه این تغییر نمی‌شود.
حالا قرض کنید شخصی دیگر که در شهر قدم می‌زند. او هم سنگ کوچکی پیش پای خود می‌بیند. و او هم برای سرگرمی به سنگ لگد می‌زند. در ذهن خود بازی ساده‌ای تعریف کرده و می‌خواهد پایهٔ تیر چراغ برق را هدف بگیرد. اما خطای محاسباتی در هدف‌گیری اشتباه می شود و سنگ به خودرویی می‌خورد که همان نزدیکی ایستاده است. صاحب خودرو در آن نزدیکی او را می‌بیند و می‌گوید من دیدم که شما به آن ماشین سنگ زدید. حال خسارتش را بپردازید. لگدزنندهٔ قصهٔ ما، مقاومت می‌کند و می‌گوید به تو ربطی ندارد.
داستان دوم را هر چقدر بخواهید می‌توانید طولانی کنید و در ذهن خود سناریو بسازید.
واضح است که در داستان دوم، اغراق شده است. اما لزوماً یک لگد، جریانی تا این حد طولانی از وقایع ایجاد نمی‌کند. ولی از سوی دیگر، احتمال وقوع چنین مشکلاتی هم کم نیست. همه می‌دانیم که گاهی یک ترمز شدید در خیابان، به درگیری لفظی و فیزیکی و حتی مرگ کشیده شده است.
زندگی در دنیای امروزه، سرشار از درهم‌تنیدگی است. به زبان ساده می‌توان گفت: انگار همه چیز در هم گره خورده است.
فرض کنید انجام اقدامی در حوزهٔ فرهنگ روی قیمت انرژی تأثیر می‌گذارد. کارخانه‌ای در شرق دور تأسیس می‌شود. اما گازهای تولیدی آن در جوّ می‌ماند و اثر گلخانه‌ای را همهٔ نقاط زمین شدت می‌بخشد. مردم کشوری مالیات می‌دهند و آن کشور در ائتلافی نظامی در نقطهٔ دیگری از جهان، شرکت می‌کند.
سیستم دقیقاً همین است. (سیستم یعنی ارتباطات درهم‌تنیده و تو در تو) یعنی اجزای متعددی که همه به یکدیگر وصل هستند و تغییر در هر کدام روی دیگری تأثیر می‌گذارد. حتی ممکن است اقدام امروز، سلسله‌ای از تغییرات را رقم بزند و در نهایت، اثرش – مثبت یا منفی – پس از مدت‌ها به اقدام‌کننده بازگردد و این مسیر آن‌قدر مبهم و پیچیده باشد که فرد یا سازمان، نتواند تشخیص دهد که تبعات اقدام خود را تجربه می‌کند.
آیا تفکر سیستمی صرفاً مربوط به مدیران و سیاست‌گذاران است؟
قطعاً نه. تفکر سیستمی می‌تواند در محیط خانواده، پرورش فرزندان، برنامه‌ریزی برای توسعهٔ فردی، مذاکره، رابطهٔ عاطفی و ده‌ها حوزهٔ ریز و درشت دیگر به کار بیاید.
اگر قصد دارید سایر مقالات بیزینس پلاس را مطالعه کنید، اینجا کلیک کنید.